De status van ‘beschermde klant’ is bedoeld om particuliere consumenten te beschermen die schulden hebben bij hun leverancier. Het is een essentiële maatregel voor de bescherming van energieverbruikers, waarmee vaak de onzekerheid kan worden verminderd en stroomuitval kan worden voorkomen. Het verkrijgen van deze status getuigt echter ook van een kwetsbare situatie, aangezien het aantoont dat het huishouden de energierekening niet kan betalen. Het is daarom van groot belang om de ontwikkeling van dit beschermingsmechanisme in Brussel nauwlettend te volgen.
Om de meest kwetsbare huishoudens te beschermen, heeft de Brusselse wetgever het statuut van "beschermde klant" ingevoerd in de ordonnanties betreffende de organisatie van de elektriciteits- en gasmarkt in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Deze status is bedoeld voor particuliere klanten die een betalingsachterstand hebben bij hun zakelijke leverancier. Tijdens de beschermingsperiode betrekt het huishouden zijn voorraden bij Sibelga, de “leverancier in laatste instantie”, tegen een voordelig tarief. Deze mensen krijgen een opschorting van hun energiecontract, waarbij Sibelga, de 'laatste redmiddel'-leverancier, hen energie levert tegen het sociaal tarief, terwijl zij hun schuld afbetalen. De status van beschermde klant is een belangrijke maatregel in de bescherming van energieverbruikers. Vaak kan hiermee de onzekerheid worden beperkt of zelfs afsluiting worden voorkomen.
1 Evolutie van het aantal beschermde cliënten
In 2022 zagen we al een stijging van het aantal beschermde klanten aan het einde van het jaar. In 2023 was hun aantal sterk toegenomen, van 3959 voor gas in december 2022 tot 6713 in december 2023, een toename van 70 %. Wat de levering van elektriciteit betreft, steeg hun aantal van 5.322 in december 2022 naar 9.358 in december 2023, een stijging van 76 %. Deze opwaartse trend zet zich in 2024 voort. In december 2024 bedroeg het aantal beschermde klanten namelijk 7.325 voor gas en 9.805 voor elektriciteit. Zoals we kunnen zien, is het aantal beschermde cliënten de afgelopen drie jaar aanzienlijk toegenomen. Deze toename is ongetwijfeld een direct gevolg van de energiecrisis die we doormaken.
Zoals we uit deze grafiek kunnen zien, is het aantal beschermde cliënten in 2022 enorm toegenomen. In de periode 2023-2024 lijkt dit aantal relatief stabiel te zijn.
De energie wordt in dit geval geleverd door Sibelga, en gefactureerd tegen de sociale tariefprijs. De FOD Economie definieert het sociaal tarief als “een maatregel die bedoeld is om mensen of huishoudens die tot bepaalde categorieën van rechthebbenden behoren te helpen hun energiefactuur te betalen[1]". Dit laatste wordt op regelmatige tijdstippen gedefinieerd door de Reguleringscommissie voor elektriciteit en gas (CREG). Het sociaal tarief voor gas en elektriciteit helpt de meest kwetsbare huishoudens te beschermen. Dit is een tarief dat lager is dan de marktrente. Dit wordt mogelijk gemaakt door een gemaksprijsplafondmechanisme.
2 Evolutie van het sociaal tarief
Het sociale tarief voor gas en elektriciteit is bedoeld om de meest kwetsbare huishoudens te helpen. Het betreft een tarief dat lager ligt dan het tarief dat op de markt geldt. Dit is mogelijk dankzij een door de CREG vastgestelde berekeningsmethode, die ervoor zorgt dat de prijzen over het algemeen lager liggen dan de prijzen die op de markt worden gehanteerd. Bovendien wordt er een plafondregeling voor het sociaal tarief ingevoerd om buitensporige prijsstijgingen te beperken en zo de impact van schommelingen in de energieprijzen op huishoudens in een precaire situatie te beperken. De elementen waaruit het sociaal tarief bestaat, zijn vergelijkbaar met die van commerciële contracten, zoals gemak, netwerkkosten, belastingen en accijnzen. Bepaalde specifieke belastingen worden echter uitgesloten en het bedrag aan accijnzen wordt verlaagd.
| Periode | Elektriciteit in centen per kWh | Gas in centen per kWh |
| 23 jan. — 23 mrt. | 28,579 | 3,729 |
| 23 april - 23 juni | 30,782 | 4,084 |
| 23 juli - 23 september | 22,238 | 4,471 |
| 23 okt. — 23 dec. | 21,568 | 4,902 |
| 24 jan. — 24 mrt. | 23,441 | 5,371 |
| 24 april - 24 juni | 18,183 | 4,331 |
| 24 juli - 24 september | 17,203 | 4,457 |
| 24 okt. - 24 dec. | 18,923 | 5,126 |
| Variatie over de periode 01/2023 – 12/2024 | – 34 % | + 37 % |
Wat elektriciteit betreft, daalde het sociaal tarief met 34 %, van 28,6 c€/kWh in het eerste kwartaal van 2023 tot 18,923 c€/kWh in het laatste kwartaal van 2024. De CREG gebruikte het cappingmechanisme voor haar berekeningen in de eerste helft van 2023. Dit mechanisme werd echter niet meer toegepast vanaf het derde kwartaal, omdat een commerciële prijs die in een regio van België werd aangeboden, lager was dan het op dat moment berekende sociale tarief. Deze commerciële prijs diende dus als referentie voor de vaststelling van het sociaal tarief. Vanaf het laatste kwartaal van 2024 is het sociaal tarief opnieuw gemaximeerd.
Voor gas steeg het sociaal tarief met 37 %, van 3,7 c€/kWh in het eerste kwartaal van 2023 tot 5,126 c€/kWh in het laatste kwartaal van 2024. Deze geleidelijke stijging is het gevolg van het plafond dat elk kwartaal werd toegepast, behalve in het tweede en derde kwartaal van 2024, waar het sociaal tarief werd aangepast op basis van een lagere commerciële prijs.
Hoewel het sociale tarief nog steeds lager ligt dan de marktprijzen, is de stijging die voor gas in 2024 wordt waargenomen, zorgwekkend. Deze zal namelijk leiden tot een aanzienlijke stijging van de rekeningen voor de meest kwetsbare huishoudens, die toch al met energiearmoede kampen. Ondanks de daling van de elektriciteitsprijzen dreigt de verhoging van het sociale tarief voor gas extra druk te leggen op de financiën van de meest kwetsbare huishoudens. Dit komt vooral doordat de gasrekening over het algemeen hoger is dan de elektriciteitsrekening, waardoor de impact van deze verhoging voor deze huishoudens groter is. Hoewel het sociaal tarief bepaalde beperkingen kent, blijft het een essentieel instrument om kwetsbare huishoudens te beschermen tegen schommelingen op de energiemarkt.
3 Conclusie
Het statuut van beschermde klant werd door de Brusselse wetgever ingevoerd om huishoudens die kampen met energieonzekerheid, de broodnodige bescherming te bieden. Dankzij deze maatregel kunnen huishoudens in moeilijkheden blijven genieten van energielevering tegen het sociale tarief, via Sibelga, de leverancier in laatste instantie. Het aantal beschermde klanten is de afgelopen jaren aanzienlijk toegenomen, vooral als gevolg van de energiecrisis. Dit toont aan dat bepaalde bevolkingsgroepen steeds kwetsbaarder worden voor stijgende energiekosten. Tegelijkertijd speelt het sociale tarief, dat lager ligt dan de marktprijzen, een cruciale rol bij het helpen van deze huishoudens om de last van hun energierekening te verminderen. Hoewel dit tarief voor elektriciteit is gedaald, geeft de verhoging van het gastarief in 2024 aanleiding tot bezorgdheid. Het zou namelijk de financiële situatie van de meest kwetsbare huishoudens kunnen verslechteren. Het sociaal tarief blijft dus een essentieel instrument, maar het vereist voortdurende waakzaamheid om ervoor te zorgen dat het zijn beschermende taak blijft vervullen.
[1] https://economie.fgov.be/fr/themes/energie/prix-de-lenergie/tarif-social-pour-lenergie
